Ayşegül Yıldırım Kaptanoğlu Health Law Social Security Law Health Economics - Trakya Univ Lisans Ticaret Hukuku (ortak FTR)

1.1-) TİCARİ İŞLETME: esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir-ticari işletmeler, gelir sağlama amacıyla kurulan işletmelerdir.-devamlı faaliyette bulunmak zorundadırlar-diğer işletmelerden bağımsız şekilde işletilmek zorundadırlar-esnaf işletmelerinden daha büyük ölçektedirler

1.2-) UNSURLARI:

1-)gelir sağlama amacı

4-)esnaf işletmesi sınırlarını aşma

2-) TİCARİ İŞLETMENİN MALVARLIĞI

2.1-)MADDİ UNSURLAR: mali nitelik taşıyan doğrudan doğruya paraya çevrilebilen makine, alet, demirbaş gibi değerlerden oluşur.

2.1.1-) duran malvarlığı: işletmenin satıştan kazanacağı mallarını değil, üretim yaparken kullanacağı mallardır.(fabrika, makine, depo…)

2.1.2-)dönen malvarlığı: ticari işletmenin faaliyetlerini yürütmesi için elinde hazırda bulundurduğu sarf malzemelerdir. (hammadde, depodaki malzemeler…)

2-)MADDİ OLMAYAN UNSURLAR

sınai mülkiyet hakları: ticari işletmeye ait olan buluş ve yenilikler ile yeni tasarımlar ve özgün çalışmalar, üretilen ve satılan mallar üzerindeki üretici ve satıcının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahibini gösteren, belirli bir sicile kaydedilmek suretiyle koruma altına alınan gayri maddi haklardır.

-ticaret unvanı: ticari unvan sadece ticari işletmeyle devredilir, ticari işletmeden ayrı olarak tek başına devredilemez.

-işletme adı: kullanılması zorunlu değildir, işletmeyi tanımak ve başka işletmelerden ayırt etmede kullanılırlar.

-patent hakkı: Türk patent enstitüsüne kaydettirerek mal üzerinde 20 yıl boyunca bazı haklara sahiptir.

3-) TİCARİ İŞLETMENİN BÖLÜMLERİ

1-) merkez: işletmenin idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin yürütüldüğü yerdir.

-idari merkez: idari faaliyetlerin yürütüldüğü merkezdir.15 gün içinde bağlı bulunduğu yerin ticaret siciline kaydolmak zorundadır.

Faaliyet merkezi: fabrika, depo gibi araçların bulunduğu merkezlerdir. Ancak 3. Kişilerin bu merkezlere bağlılığı olmamalı.

2-) şube: bir merkeze bağlı olacak, müstakil sermayesi ve muhasebesi olacak veya bunlar merkezde tutulduğu halde sınai faaliyetler ve ticari faaliyetler gösteren yerlerdir.

-merkeze bağlılık: merkeze bağlı olmalı ve merkezin nam ve hesabına hareket etmelidir.

-dış ilişkilerde bağımsızlık:

-mekân ayrılığı

-muhasebe ayrılığı

2.1-) şube olmanın sonuçları

-ticaret siciline tescil: merkez gibi şubeler de 15 gün içinde kayıt olunmalıdırlar.

-ticaret unvanı kullanma: merkezin unvanını şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadırlar.

-ticaret odasına kaydolma

-dava ve takiplerde merkezi takip etme: uyuşmazlıklarda dava şubenin bulunduğu yerde açılır. Ancak iflas ve ortakların ortaklık hukukuna dayanarak oluşan uyuşmazlıkları çözmek için açılan davalar merkezde açılmak zorundadır.

-banka şubelerine ciro yapılabilmesi

4-) TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ

4.1-) devir işlemleri

-devir sözleşmesi yapılır

-tasarruf işlemlerinin yapılması

-alacaklılara ihbar yapılması

-ticaret siciline tescil ve ilan

4.2-) devrin hüküm ve sonuçları

-işletme mal varlığının devralana intikal etmesi: borç ve alacaklarla devir edilir. 2 yıl süreyle devreden tacir borçlardan dolayı sorumlu kalmaktadır. Devreden tacir 1 yıl boyunca iflasa tabi tutulabilir.

-rekabet yasağı: devrettiği firmanın alanında rekabet yapamaz.

-işletmenin borçlarından sorumluluk

-devralanın sorumluluğu

-devredenin sorumluluğu: vadesi gelmiş borçlarda vade geldiği anda başlar. Vadesi gelmemişte vade gelince başlar.

5-) TİCARİ İŞLETMENİN REHNİ

Rehin verecek kişinin ticaret siciline kayıtlı bir işletme sahibi olması gerekir.

Rehin sözleşmesinin noter huzurunda onaylanması gerekmektedir.

Rehin sözleşmesini ticaret siciline 10 gün içinde tescil edilmesi gerekmektedir. Tescil edilmezse hak iddia edemez rehini alan kişi.

Rehine dahil olanlar:-ticaret unvanı ve işletme adı – menkul işletme tesisatı( makine, araç, gereç) –patent marka model gibi haklar.

Rehine dahil olmayan haklar: gayrimenkuller, kiracılık hakkı, müşteri çevresi gibi haklar.

B-) TİCARİ İŞ VE HÜKÜMLER

B.1-) TİCARİ İŞ KAVRAMI

1-) ticari iş ölçütleri

-ticaret kanununda düzenlenmiş işler: TTK ya göre düzenlenmiş olması gerekir işlerin.

-ticari işletmeyle ilgili işler: ticari işletmeleri ilgilendiren işler, diğer kanunda düzenlenmiş olsalar bile ticari iş sayılırlar burada önemli olan yapılan işin ticari işletmeyi ilgilendirmesi gerekir.

-ticaret karinesi: tacirin yaptığı şey kendi özel hayatı içinse ticari iş sayılmaz mesela evine eşya alması bu durumda ticari işlerin nimetlerinden ve külfetlerinden yararlanamaz.

-taraflardan biri için ticari nitelik taşıyan sözleşmeler: bir diğer taraf içinde ticari iş sayılırlar.

2-) bir işin ticari iş sayılmasının sonuçları:

-teselsül karinesi: borçlular arasında müteselsil sorumluluk varsa alacaklı sıra gözetmeksizin istediği kişiden borcunu isteyebilir

-ticari işlerde faiz uygulanır.

-kaynağına göre faiz türleri:

Akdi faiz: faiz oranın sözleşmede belirlenmiş olmasıdır.

Kanuni faiz: faiz oranının kanunda belirlenmiş olmasıdır.

-niteliğine göre faiz türleri:

Basit faiz: faizin anapara üzerinden hesaplanmasıdır.

Bileşik faiz: anapara üzerinden işlenen faizin anaparaya elenmesinden sonra bu para üzerinden tekrardan işlenen faizdir bu döngü süreklilik taşır.(cari hesaplarda, kredilerde, kambiyo senetlerinde, uygulanır. Ancak hesap devreleri 3 aydan az olamazlar)

B.2-) TİCARİ HÜKÜMLER

Ticari faaliyetleri düzenleyen hükümlerdir.

Ticari hükümlerin uygulanma sırası

1-emredici hükümler

2-sözleşme hükümleri

3-yedek ticari hükümler

4-ticari örf ve adetler

5- ticari teamüller ( tacirler arasındaki özel durumlar)

1-) TACİR SIFATI VERİLEN KİŞİLER

1.1-) gerçek kişilerde tacir sıfatı

Tacir olmak için, işletmeyi tamamen kendi adına işletmek gerekmez; bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişilerde tacir sayılır. Tacir sıfatı bakımından, işletmenin ticaret siciline tescil veya ilan yapılması da şart değildir.

-bir ticari işletmeye sahip olma

-ticari işletmenin işletilmesi: tacir sayılabilmek için işletmenin faaliyete girmesi gerekmektedir. Âmâ ticari işletmeyi bir yayın aracı ile ilan eden kişi faaliyete başlamasa bile tacir sayılır. Ve işletmenin ticaret siciline kaydolması gerekmektedir.

-kendi adına faaliyette bulunma: kendi adına faaliyette bulunan kişi tacirdir. Ancak ortaklık şirketlerindeki kişilerde tacir sayılırlar fakat tüzel kişiliğe sahip şirketlerdeki ortaklar tacir sayılmazlar şirketin tüzel kişiliği tacir sayılır.(anonim ve limitet)

1.2-) özel durumlar

Bazı kişilerin ticaret yapılması yasaklanmıştır veya kısıtlanmıştır. Özel durumlarda bu kişilerden bahsedilecektir.

-küçük ve kısıtlılar: yasal temsilci tacir sayılmaz. Ancak yasal temsilci ceza sorumlulukları karsısında sorumludur.(işletmeyi tescil ettirmeyen yasal temsilci cezadan sorumlu tutulur).

-ticaret yasağına tabi kişiler: memurlar, avukatlar, öğretim üyeleri, noterler, SPK üst yöneticileri. Bu kişilerin ticaret yasağı vardır. Ama bu yasağa rağmen tacir olurlarsa tacirlikleri düşmez bazı cezalara çarptırılırlar.

-ticaret yapması izne bağlı kişiler: ticaret yapması belli bir makamın iznine bağlı olan kişiler gerekli izni almadan tacir olurlarsa tacirlikleri düşmez ancak cezaya çarptırılabilirler.

-adi şirket ortaklar: adi şirketlerin tüm ortakları tacir sıfatındadırlar.

1.3-) tüzel kişilerde tacir sıfatı

Hukukumuzda tacir sıfatı tanınan tüzel kişilikler şunlardır;

-ticaret şirketleri: kolektif ve komandit şirketler yalnızca ticari işletme işletmek amacıyla kurulabilirler. Anonim ve limitet şirketler her türlü iktisadi faaliyet için kurulabilirler. Ticaret şirketleri tüzel kişilik kazandıkları andan itibaren tacir sıfatını elde ederler. Ticaret şirketinin de tescili gerekmektedir.

-ticari işletme işleten dernek ve vakıflar: dernek veya vakfın amacını gerçekleştirmek için yaptıkları ticari işlemlerle tacir sıfatı kazanabilirler. Ancak kamu dernek ve vakıfları amacına ulaşmak için ticari işlem yapsalar da tacir sayılmazlar bunun nedeni iflasa tabi tutulmalarını önlemektir.

-ticari şekilde işletilen kamu kurum ve kuruluşları: bu kuruluşlar tacir sıfatına sahiptirler. Yalnız iki şart vardır tacir sıfatı kazanabilmeleri için; özel hukuk hükümlerine göre yönetilecekleri ve ticari şekilde işletilmek üzere kurulmaları. Bu kurumlar 3 tanedir: iktisadi devlet teşebbüsleri(sermayesinin tamamı devlete ait)-kamu iktisadi kuruluşları(kar amacı güden kuruluşlardır).

1.4-)tacir gibi sorumlu olanlar

Bazı kişiler tacirlik sıfatı taşımamalarına rağmen tacir gibi sorumlu tutulmaktadırlar. Bunlar tacirliğin nimetlerinden yararlanamazlarken tacirliğin külfetlerinden sorumludurlar. Mesela 18 yasında küçüğün yasal temsilcisi gibi.

2-) TACİR SIFATININ KAZANILMASI VE KAYBI

2.1-) tacir sıfatının kazanılması:

Gerçek kişilerde: kanunda öngörülen unsurların yerine getirilmesiyle

Tüzel kişilerde: tüzel kişilik kazanma aşamalarının yapılmasıyla kazanılır.

2.2-)tacir sıfatının kaybedilmesi:

Gerçek kişilerde: ticareti terk etmeyle tacirlik sıfatı sona erer. Ama 15 gün içinde ticaret siciline bildirmesi şarttır. Tacirlik sıfatı düştükten 1 yıl sonraya kadar iflas yoluyla takip yapılması mümkündür.

Tüzel kişilerde: tüzel kişiliğin sona ermesini gerektirecek bir nedenin ortaya çıkması tüzel kişiliğinin tacirliğini sona erdirir. Ama hemen kalkmaz tasfiye işlemlerinin tamamlanması ve ticaret siciline bildirilmesi şarttır.

3-) TACİR OLMANIN SONUÇLARI

-iflasa tabi olma: tacirler her türlü borçlarından dolayı iflasa tabi tutulabilirler. Ama kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflar iflasa tabi tutulamazlar.

-ticaret unvanı kullanma: her tacir kanunda öngörüldüğü şekilde bir ticaret unvanı kullanmak zorundadır.

-işletmesini ticaret siciline tescil ettirme: 15 gün içinde yapılması zorunludur. Şube ve merkezlerinde bulundukları yerin ticaret siciline kayıtları şarttır.

-ticaret odasına kaydolma: her tacir faaliyette bulunduğu ticaret odasına kaydolmak zorundadır(deniz ticaret odası, sanayi ticaret odası) ama farklı faaliyetlerde bulunan tacirler iki ticaret odasına birden kaydolabilirler.

-basiretli bir iş adamı gibi hareket etme: her tacir basiretli davranmak zorundadır. Bunlar:-iş yerinde tedbirli davranması –ücret ve cezaların indirilmesini istememe –ihbar ve ihtarları belirli şekilde yapma

-fatura ve teyit mektubu düzenleme

4-) TACİR YARDIMCILARI

TACİR YARDIMCILARI

4.1-) bağlı yardımcılar

Tacire bir hizmet yâda vekâlet sözleşmesi ile bağlı olup tacir adına sürekli çalışırlar. Tacirin ölümü veya el değiştirmesi yardımcıların görevini sona erdirmez. Rekabet yasağına tabidirler.

Ticari mümessil: en geniş yetkili yardımcıdır. Tüm faaliyetleri temsil etme yetkisi vardır. Atanmasında şekil şartı yoktur ancak bir zorunluktan dolayı ticaret siciline mümessil atandığına dair bilgi verilmek zorundadır. Tacirin seçtiği kişi atanır. Ticari mümessilin yetkileri: kambiyo taahhütlünde kredi alabilir, poliçe bono ve çek düzenleme yetkisi vardır. Ticari mümessil bazı şeyleri tacirden izin almadan yapamaz; taşınmazların devri, işletmenin devri, ortak alınması veya çıkarılması, taşınmazlarda 3. Kişiler lehine rehin devir gibi işlemleri yapamaz. Temsil yetkisini sona erdiren haller:-işten çıkarılma,-mümessilin ölümü(tacir ölürse sona ermez ama mirasçıları isterse işten çıkarılabilir,-mümessilin istifası,-fiil ehliyetinin kaybı,-tacirin iflası,-işletmenin devri.

Ticari vekil: ticari mümessile göre daha aza yetkileri vardır. Atanması tacir veya ticari mümessil tarafından yapılır. Ticaret siciline kaydı gerekmez. Yetkileri şunlardır: personel almak-siparişleri onaylama-üretim sınırlarını belirlemek. Bazı yetkileri özel izne tabidir bunlar: ödünç ve kredi almak-kambiyo taahhüdünde bulunmak-dava açmak ve tacir adına davalara katılmak-taşınmazları devretmek. Yetkisi tacir veya ticari mümessil tarafından sonlandırılabilir.

Pazarlamacı: ticari işletmenin merkezi dışındaki yerlerde işlem yapmak üzere görevlendirilen ticari vekile pazarlamacı denir. İşletme merkezi dışındaki yerlerde taciri temsil ederler. Özel yetki verilmemişse müşterilere karşı veya diğer kuruluşlara karı hiçbir işlem yetkisi bulunmamaktadır.

4.2-) bağımsız yardımcılar

Kendi adına ticari işletmesi bulunmakla birlikte, faaliyet şekli itibariyle diğer işletmelerin ürün ve hizmetlerinin pazarlanmasına ve yeni müşteriler bulunmasına aracılık eden tacirdir.

4.2.1-) acente: bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer yâda bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi ve bunları o tacir adına yapmayı meslek edinmiş kimselerdir. Sözleşmede şekil şartı yoktur ancak yazılı şekilde yapılması ispat için olanak sağlar.

acentelik ilişkisinden bahsedebilmek için aşağıda ki unsurların mevcut olması gerekir:

-ticari işletmeyle ilgili işlere aracılık yapma veya bizzat yapma:

-bağımsızlık: acenteler tacirden bağımsız çalışırlar. Tacir adına sözleşme yapsalar bile kendi adlarına faaliyette bulunurlar.

- belirli bir yer veya bölge içinde faaliyet

Acentelerin hak ve borçları

-tahsil komisyonu: acenteye aracılıkta bulunmadığı sözleşmelerden yapmış olduğu tahsilattan dolayı tahsil komisyonu adı altında ücret isteme hakkıdır. Örneğin bir bankaya olan borcumuzu bir başka bankanın ATM sinden yatırırsak bu ATM’nin bizden kestiği para tahsil komisyonu parasıdır.